آیا از تاثیر استرس بر شیر مادر آگاهی دارید؟ پس از حاملگی و زایمان، دوران شیردهی مرحله بسیار حساسی است که گذر موفقیت آمیز از آن ظرافت‌های رفتاری خاصی را می‌طلبد. روحیه مادر در این دوران به میزان زیادی شکننده شده و حتی ممکن است موضوعات کوچک موجب آشفتگی روانی او گردد. استرس روزمره با استرس دوران شیردهی که اکثر مادران دچار آن می‌شوند، متفاوت است. در این بین مسئله حائز اهمیت که گاه مورد کم توجهی قرار می‌گیرد تاثیر حال مادر بر کودک است. مادران باید چه نکاتی را در این باره بدانند؟ وظایف مرد و دیگر اطرافیان نسبت به مادر و کودک چیست؟ چگونه استرس و فشار روانی موجب کاهش کیفیت فرایند شیردهی می‌شود؟ چه راه حل‌هایی برای کسب آرامش مادر و تداوم آن وجود دارد؟ با آگاهی از پاسخ این سوالات می‌توانید استرس خود را کاهش داده و از سلامت فرزند خود اطمینان حاص نمایید.
مزایای تغذیه با شیر مادر
شیردهی هم برای مادر و هم نوزاد از جهات گوناگون بسیار مفید بوده و موجب ارتقا سلامتی عمومی آن دو می‌شود. بدون شک اصلی‌ترین، سالم‌ترین و در یک کلام بهترین منبع دریافت مواد غذایی برای نوزاد شیر مادر است. شیر خشک یا آماده هیچگاه نمی‌تواند جایگزین کاملی برای شیر طبیعی شود و صرفا جهت استفاده در مواقع ضروری مناسب است. شیر مادر نوزاد را از بیماری‌های احتمالی در آینده مانند عفونت، دیابت، اگزما، آسم و آلرژی مصون می‌کند و روند رشد کلی او را با کیفیت می‌سازد. همچنین تحقیقات نشان می‌دهند شیردهی موجب کمک به روند کاهش وزن، برگشت سریع‌تر رحم به اندازه اولیه خود و پیشگیری از بروز مشکلات احتمالی مانند سرطان رحم و تخمدان، پوکی استخوان و افسردگی پس از زایمان در مادر می‌گردد.
تاثیر استرس بر شیر مادر
به هنگام بروز فشار روانی هورمون کورتیزول توسط غده فوق کلیه در پاسخ به استرس ترشح می‌شود. زمانی که مادر در شرایط تنش زا قرار می‌گیرد این هورمون پس از ترشح از طریق خون وارد شیر می‌گردد. پس از تغذیه نوزاد با شیر مادر، این هورمون که اکنون کورتیزول دست دوم نام دارد، وارد بدنش می‌شود. این ماده در نوزاد واکنش‌هایی مانند حساسیت، بی قراری، ترس، خشم و احساس ناراحتی ایجاد می‌کند.
بررسی‌ها حاکی از این است که نوزادان دختر واکنش بیشتری نسبت به پسران به هنگام خوردن شیر حاوی کورتیزول نشان می‌دهند. البته این واکنش‌ها ممکن است به دلیل وجود ژن حامل صفت استرس در شیرخوار هم باشد.
کم شدن شیر مادر در اثر استرس
خوشبختانه استرس نمی‌تواند فرایند تولید شیر را متوقف کند، اما ممکن است سبب کم شدن میزان آن شود. هر چه مادر به دفعات زیاد شیر به نوزاد دهد، شیر بیشتری هم تولید می‌گردد. از طرفی خود فرایند شیردهی با ترشح اکسی توسین و ایجاد حس تعلق و دلبستگی موجب کاهش اضطراب مادر می‌گردد و اثرات آرامبخش دارد.
فاکتورهای استرس زا در مادران شیرده
استرس دوران شیردهی می‌تواند علل متفاوتی داشته باشد. این عوامل به خصوص در کسانی که تجربه اول مادر شدن را دارند بسیار متداول است. در زیر به تعدادی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم.
1. تاثیر استرس بر شیر مادر | احساس خستگی و درد
زایمان به خودی خود فرایندی سخت است؛ در شرایطی که فرد زایمان دشواری را هم تجربه کند شدت سختی آن چند برابر می‌شود. دردهای بدنی پس از زایمان، بی‌خوابی و شب بیداری‌ها برای آرام کردن نوزاد، رسیدگی به تغذیه، استحمام، نظافت و مراقبت از سلامتی کودک از مواردی است که می‌تواند مادر را بسیار خسته کند. خصوصا که قبل از همه این‌ها نه ماه حاملگی حساس هم وجود دارد.
2. اضافه وزن و تغییرات بدنی ایجاد شده
طبیعی است که مادر همان فرم بدنی قبل از حاملگی را حداقل تا مدتی نخواهد داشت. او ممکن است تا مرز ده کیلو هم وزن اضافه کند و شکمش حالت افتادگی بگیرد. این موضوع می‌تواند باعث استرس زیاد مادر و حس بد و خجالت زدگی نسبت به بدن خود شود. اما باید بدانید که همه این تغییرات نرمال هستند و می‌توان با رعایت رژیم غذایی و ورزش جبرانشان کرد.
3. کاهش روابط با همسر
در دوران شیردهی به دلیل توجه زیاد به فرزند، گاهی پدرها یا مادرها به حاشیه رانده می‌شوند و دیگر مانند قبل فضای عاطفی و جنسی مطلوبی را با یکدیگر تجربه نمی‌کنند. چرا که به خصوص مادر، وقت، انرژی و آمادگی سابق را ندارد. مقاربت زودهنگام پس از زایمان موجب آسیب به بخیه‌های زن (هم در زایمان طبیعی و هم سزارین) می‌شود. از نظر روانی نیز چون هردو درگیر یک تجربه جدید هستند مقداری زمان می‌برد تا به آن خو بگیرند. مردان در این موقعیت باید حداکثر حمایت عاطفی را از همسرشان بکنند تا بتوانند از این مرحله با کمترین آسیب گذر کنند.
4. تاثیر استرس بر شیر مادر | نگرانی از فرزند یا فرزندان دیگر
اگر قبل از تولد نوزاد فرزند دیگری هم وجود داشته باشد، توجه به احوالات او هم یکی دیگر از دغدغه‌های مادر است که استرس به همراه دارد. به خصوص اگر فرزند دیگر در دوران حساسی مانند نوجوانی باشد. با توضیح معقول و متناسب با سن و شرایط فرزند دیگر و توجه کافی به او می‌توان از احساس حسادت و تنهایی او پیشگیری کرد.
5. دغدغه های تحصیلی، شغلی و مالی
بهترین تصمیم این است که قبل از تصمیم به فرزنداوری با برنامه‌ریزی مناسب تمامی نگرانی‌های تحصیلی و شغلی برطرف شده باشند و مادر از این نظر به ثبات برسد تا در دوران حاملگی و شیردهی نگرانی از این بابت نداشته باشد. همکاری در محیط کار و ملاحظات اخلاقی مدیران و کارفرمایان هم لازم است.
6. تاثیر استرس بر شیر مادر | احساس بی کفایتی
مقایسه خود با مادران دیگر به خصوص در شبکه‌های اجتماعی که صرفا لحظه‌ای از زندگی خود را به نمایش گذاشته‌اند و فشارهای خودساز برای مادری عالی و بی نقص بودن می‌تواند فرد را تحت استرس بی جهت قرار دهند. هیچ کس نمی‌تواند کامل باشد و همه چیز را در این دوران به حد کمال انجام دهد. بنابراین بهتر است مادران شیرده تمرکز خود را روی انجام وظایف خود در کمال آرامش بگذارند و فشار غیرطبیعی به خود وارد نکنند.
راه‌های کاهش استرس مادران شیرده
دور شدن از موقعیت استرس‌زا، تنفس عمیق، گوش دادن به موسیقی‌های آرام بخش، خواب کافی، تغذیه مناسب، ورزش‌هایی مانند یوگا و پیاده روی، صحبت کردن با نزدیکان و درخواست کمک از درمانگر راهکار هایی بسیار موثر برای غلبه بر استرس دوران شیردهی هستند. نکته مهمی که نباید از آن غافل شد، تاثیر کمک همسر و دیگر اطرافیان بر مادر و کودک است. در واقع بدون کمک آن‌ها از بین بردن اضطراب و مشکلات دیگر بسیار سخت و حتی غیرممکن خواهد بود.
